Các Loại Tơ Lụa: Tinh Hoa Nghệ Thuật Dệt Vải Việt Nam
Từ những sợi tơ mỏng manh, qua bàn tay khéo léo của những người thợ dệt Việt Nam. Tơ lụa đã trở thành một biểu tượng của vẻ đẹp và sự tinh tế. Tùy theo cách dệt và phối hợp các sợi. Người ta có thể tạo ra nhiều loại tơ lụa khác nhau, mỗi loại mang một đặc trưng riêng.
1. Quy Trình Dệt Lụa Truyền Thống
Kiểu dệt cổ truyền của Việt Nam thường phối hợp các loại sợi dọc và ngang để tạo ra những sản phẩm khác nhau. Người thợ dệt phải dùng tay đưa, chân dận cùng lúc để thực hiện quá trình dệt.
Suốt là ống cuốn chỉ, nằm trong ruột con thoi để nhả sợi. Dụng cụ sản xuất căn bản là khung cửi gỗ “con cò”, giúp dệt ra loại hàng vuông, thô, mỏng, với kích thước khoảng 40 hay 60 cm. Con cò đặt ở trên và chính giữa khung dệt để thẳng sợi, làm chuẩn cho cái go khỏi lệch. Những vuông lụa mới dệt xong gọi là lụa mộc, chỉ có màu trắng ngà hay vàng mỡ gà của tơ, và sẽ được đem nhuộm sau.
2. Phương Pháp Nhuộm Lụa Thủ Công
Ngày nay, kỹ thuật nhuộm hiện đại đem lại cho lụa tơ tằm những màu sắc đa dạng và rực rỡ hơn. Nhưng dù sao trong sâu thẳm tâm hồn người dân Việt, những màu sắc mộc mạc thiên nhiên vẫn được ưu ái quay về tìm kiếm. Lụa mộc sẽ được ngâm trong nước trà, nước trầu không, nhựa cây, rồi xả, nhuộm màu, phơi khô và nhuộm lại lần thứ hai để đạt màu sắc mong muốn. Màu nhuộm được pha chế từ nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên như: hột rành rành (Gardenia augusta), lá bàng (Terminalia catappa), than, và gạch.
Màu sắc thông dụng:
- Màu đen (thâm): Ngâm nước bùn để có màu thâm.
- Màu nâu: Nhuộm bằng củ nâu, với quy trình gọt vỏ, xắt mỏng, giã cho chảy nhựa, đổ thêm nước mà nhuộm. Nhuộm vài lần thì được màu nâu non, nhiều lần thì có màu nâu già (nâu đậm). Nhuộm bằng củ nâu vừa bền màu lại vừa chắc sợi.
- Màu tam giang: Màu nâu tím, được nhuộm bằng cánh kiến (một loại sâu ở mạn Sơn La, Lai Châu).
3. Các Loại Lụa Phổ Biến
Với bàn tay tinh tế và sự sáng tạo không ngừng của người dân Việt Nam. Các sản phẩm dệt ra từ tơ tằm rất phong phú, đa dạng như: lụa, là, gấm, vóc, vân, the, lĩnh, băng, sa, xuyến, đoạn, nhiễu, đũi, cấp, kỳ cầu. Nhờ kỹ thuật nhuộm và dệt tiên tiến, lụa tơ tằm ngày nay có nhiều màu sắc đa dạng và rực rỡ hơn. Tuy nhiên, trong tâm hồn người Việt, những màu sắc mộc mạc, thiên nhiên vẫn được ưu ái.
Các loại sản phẩm dệt từ tơ tằm:
- Lụa: Có hai loại là lụa trơn và lụa hoa, dệt bằng tơ nõn sao cho sợi dọc và sợi ngang khít với nhau, tạo nên vẻ mịn màng, óng ả và độ dày vừa phải.
- Gấm: Nền dày, bóng như xa tanh, có hoa văn, chữ triện hay chữ thọ với sắc màu tươi, sặc sỡ bằng kim tuyến, ngân tuyến.
- Vân: Mỏng hơn xa tanh, có hai kiểu hoa dệt trên một tấm vân: hoa nổi và hoa chìm.
- Lĩnh (lãnh): Sợi mịn, một mặt bóng, một mặt mờ, rất thông dụng, dùng may váy, quần cho phụ nữ.
- Đoạn: Dày hơn lĩnh, sợi dọc nhiều hơn cả gấm, dùng để may áo dài cho nam giới.
- Vóc: Là một thứ đoạn mỏng, có hoa, dùng làm tán thờ thần hay may y phục cho vua chúa, quan lại.
- The: Sợi dệt bóng và mảnh, sợi dọc rất ít nên the thưa.
- Sa: Dệt rất mỏng, trong suốt, tạo nên những đường vân óng ánh.
- Xuyến (quyến): Mỏng hơn the trơn, có cát nổi ngang.
- Băng: Thủng, trong suốt, có hoa lác đác.
- Cấp: Mỏng gần giống như the, lượt và thường có hoa.
- Lượt: Mặt hàng dệt thưa, mỏng, mịn, rất mềm.
- Lương: Có lương đơn và kép, dùng để may áo dài, làm khăn.
4. Các Loại Lụa Mới Hiện Nay
Ngày nay, với sự phát triển của kỹ thuật dệt, nhiều loại vải lụa tơ tằm khác nhau đã ra đời để phục vụ cho mọi nhu cầu trang phục:
- Chiffon: Lụa chiffon tơ tằm mỏng tang, trong mờ, mềm mại.
- Habotai: Đục nhẹ, mỏng, rất mềm mại và mát dịu.
- Satin: Óng ả và mềm mại, bóng đẹp.
- Twill: Có độ bóng vừa phải, dày dặn và độ rũ cao.
- Organza: Hơi cứng hơn Taffeta nhưng thưa và mỏng hơn.
- Taffeta: Có độ bóng, độ cứng, “đứng mình”, không bám da.
- Tussah (Đũi thô): Dệt từ những sợi tơ thô của con tằm.
- Jacquard: Mềm mại, nuột nà, óng ả với hoa văn chìm.
- Damash: Vải dày dặn, có độ mềm vừa phải, bóng và ánh màu như satin.
5. Kết Luận
Với sự đầu tư về công sức và thời gian, các loại tơ lụa đã và đang mang lại vẻ đẹp tinh tế và sự thoải mái, an toàn cho người sử dụng. Tơ lụa không chỉ là một chất liệu cao cấp mà còn là niềm tự hào của nghệ thuật dệt Việt Nam, xứng đáng được trân trọng và sử dụng rộng rãi.
